Urabi İsyanı: 19. Yüzyıl Mısır'ında Milliyetçilik ve Modernleşme Çabaları

19. yüzyılın ikinci yarısında, Mısır Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli bir parçasıydı fakat kendi yönetimine olan özlem giderek artıyordu. Bu dönemde başlayan Urabi İsyanı, Mısır toplumunun içinde bulunduğu karmaşık toplumsal ve siyasi dönüşümü anlamak için oldukça önemlidir.

Urabi İsyanı’nın Kökenleri

İsyanın kökleri, Mısır’ın 19. yüzyılda yaşadığı derin değişimlere kadar uzanır. 1805 yılında Napolyon Bonaparte’in Mısır seferi, bölgeyi Avrupalı güçlerin dikkat odağına sokmuştu. Daha sonra Osmanlı İmparatorluğu, Fransızların çıkışından sonra Mısır üzerindeki kontrolünü yeniden sağlamaya çalışsa da, gerçek gücü elinde tutan Mısır valisi Mehmet Ali Paşa ve soyundan gelenlerdi.

Mehmet Ali’nin torunu İsmail Paşa döneminde (1863-1879), Mısır hızlı bir modernleşme sürecine girdi: yeni fabrikalar kuruldu, demiryolları inşa edildi ve eğitim sistemi geliştirildi. Ancak bu modernleşme çabaları ağır maliyetler getirdi. İsmail Paşa, projelerini finanse etmek için büyük miktarda Avrupa’dan borç aldı.

Borçların yükü giderek arttıkça, Mısır’ın ekonomik durumu kötüleşti ve halk üzerindeki vergi yükü ağırlaştı. Mısırlılar, Osmanlı yönetimine karşı hoşnutsuzluklarını dile getirmeye başlamıştı. İsmail Paşa devrildiğinde (1879), yerini daha muhafazakar bir lider olan Tewfik Paşa aldı.

Ahmed Urabi ve İsyanın Yükselişi

Tewfik Paşa döneminde, Mısır ordusunda görev yapan Ahmed Urabi adında genç bir subay yükselmeye başladı. Urabi, askerî okullarda eğitim görmüş, Avrupa’nın teknolojilerini ve askeri taktiklerini yakından görmüştü.

Urabi’nin liderliğinde, ordu içinde milliyetçi ve reformist duygular besleyen bir grup ortaya çıktı. Bu grup, Mısır’ın bağımsızlığını isteyenlerin sesini duyuracak kadar güçlüydü. 1882 yılında, Urabi ve taraftarları Osmanlı İmparatorluğu’na karşı isyan başlattılar.

İsyanın Sonuçları: İngiliz Müdahalesi ve Mısır’ın Kolonizasyonu

Urabi İsyanı kısa süreli bir zafer kazandırdı; ancak İngiltere, kendi çıkarlarını korumak için müdahale etti. 1882 yılında İngiliz donanması İskenderiye limanına girdi ve isyanı bastırmak üzere askeri bir operasyon başlattı.

Urabi İsyanı’nın başarısızlıkla sonuçlanması, Mısır’ın kaderini değiştirdi. İngiltere, ülkeye güçlü bir şekilde müdahale ederek kendisini koruyan bir muhafız gücü haline geldi. Urabi ve diğer isyan liderleri sürgüne gönderildi.

Urabi İsyanı: Mirası ve Dersleri

Urabi İsyanı, Mısır tarihinin önemli bir dönüm noktasıydı. İsyan, Mısır halkının bağımsızlık arzusunu ve modernleşme çabalarını gösterdi. Ancak isyanın başarısızlıkla sonuçlanması, Mısır’ın uzun yıllar sürecek bir sömürge yönetimi dönemine girdiğini de kanıtladı.

Urabi İsyanı, bugün hala Mısır’da tartışılıyor ve yorumlanıyor. Bazı tarihçiler, Urabi’nin milliyetçi duygularının bastırılmasının bir trajedi olduğunu savunuyor. Diğerleri ise Urabi’nin liderliğinin yetersiz olduğunu ve isyanın başarısızlığa mahkum olduğunu öne sürüyor.

Sonuç olarak, Urabi İsyanı 19. yüzyıl Mısır’ının karmaşık tarihini anlamak için önemli bir araçtır. Bu olay, modernleşme çabalarının zorluklarını, milliyetçilik akımlarını ve Avrupa kolonizasyonunun etkilerini göstermektedir.

Ayrıca Okuyun:

• Mısır’da 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nun Zayıflaması